Chương 273: Hỉ sự

Nữ Thần phong.
Trừ Lý Dương ra chẳng có người nào có thể tiến gần được ba trượng, từ đó Nữ Thần phong liền trở thành một điểm độc đáo, một tiêu chí của Bích Lan sơn.
– Con mẹ nó, không ngờ đạo thiên lôi vừa rồi lại đột nhiên xuất hiện, chẳng có cái gì báo trước, nếu không phải bản Bá Vương công lực đã luyện đến cảnh giới Ma Vương, nói không chừng đã thật sự bị đánh chết rồi.
Hạng Vũ nghĩ lại chuyện vừa rồi, trong lòng vẫn còn cảm thấy sợ hãi.
Lý Dương mỉm cười.
Nếu cứ như vậy, hắn cũng chẳng cần ra lệnh cấm mọi người đến gần Nữ Thần phong nữa rồi, dù sao cái Hạng Vũ vừa gặp phải cũng đủ khiến cho những người khác sợ hãi rồi.
– Không biết lôi điện ở đây là từ đâu đến nhỉ, hơn nữa uy lực lại quá lớn.
Hạng Vũ cũng cảm thấy mê hoặc không thôi, theo hắn thấy thì bức băng điêu này quá mức thần bí, căn bản chẳng thể dò xét.
Lý Dương bức điêu tượng, trên mặt nở ra một nụ cười, đó là nụ cười chỉ xuất hiện khi hắn đối mặt với Khương Tuyết.
– Này, giờ mới chú ý, bỏ ra một năm thời gian, tu vi tâm thần của ngươi không ngờ lại đề thăng rồi.
Hạng Vũ thật sự cảm thấy bất lực, bản thân khó khăn lắm mới cảm ngộ được “Hải Nạp Bách Xuyên” và “Khai Thiên Tích Địa”, tu vi tâm thần đạt đến Ma Quân hậu kì, nhưng Lý Dương chỉ điêu khắc ra một bức băng điêu thần kì, tu vi tâm thần không ngờ cũng lại một lần nữa được đề cao.
– Cho dù tâm thần được đề cao thì bất quá cũng chỉ là Ma Vương tiền kì mà thôi. So với Bá Vương đã đạt đến Ma Quân hậu kì, cách biệt thật sự quá lớn a!
Lý Dương cười nói.
Hạng Vũ lắc đầu:
– Bản Bá Vương đã tu luyện bao nhiêu năm? Ngươi đã tu luyện được bao nhiêu năm? Thôi vậy, không nói nữa, bản Bá Vương lại đi tu luyện tiếp đây.
Dứt lời thân hình Hạng Vũ liền lóe lên, sau nháy mắt đã không thấy đâu nữa.
Hạng Vũ rời đi, Lý Dương vẫn một mình ở lại đó mà ngắm Nữ Thần phong.
Qua một hồi lâu…
– Tuyết, ta phải đi tu luyện đây.
Một người một bức băng điêu chăm chú nhìn nhau, tiếp đó Lý Dương mỉm cười rồi hóa thành một đạo hắc quang, lao vào trong lòng núi Bích Lan sơn và tiêu thất.
Những cư dân phổ thông tại Ma giới có tới cả ức vạn, căn bản nhiều không đếm xuể, những người bình thường này đều muốn được bái nhập vào những đại môn phái để khô tu, để bản thân có được một sức mạnh cường đại, để bản có thể sống thoải mái ở Ma giới.
Hai huynh đệ Mạnh Tâm Mạnh Ngôn chính là hai trông vô số cư dân phổ thông của Ma giới, bọn họ là người thuộc lãnh địa của Kha Phong Ma Vương.
Trên Kha Phong sơn.
– Đại ca, chúng ta đã bị đào thải rồi, Kha Phong Ma Vương căn bản không muốn thu nhận chúng ta, chúng ta nên đi đâu học nghệ đây?
Mạnh Ngôn quay sang ca ca mình Mạnh Tâm hỏi.
Mạnh Tâm cũng cảm thấy bất lực.
Trong lãnh địa của Kha Phong, các cư dân đều cho rằng bái nhập làm môn hạ của Kha Phong Ma Vương là tốt nhất, nhưng chính vì vậy mà Kha Phong Ma Vương thu nhận môn hạ thập phần nghiêm khắc. Mạnh Ngôn, Mạnh Tâm chính là hai người bị đào thải, thân là hai thiếu niên tràn đầy mộng tưởng, bái sư học nghệ cơ hồ như là mục tiêu của tất cả các thiếu niên.
– Có rồi, nghe nói thủ lĩnh của khu vực phía bắc Phiêu Tuyết sơn mạch là Liệt Sơn tôn giả đã chết, thủ lĩnh hiện tại là Mộc Dịch chân nhân, chúng ta cứ đi đến chỗ Mộc Dịch chân nhân đó, y mới làm thủ lĩnh chưa lâu, nhất định phải cần một lượng lớn thủ hạ, chúng ta hãy đến đó đi!
Hai mắt Mạnh Tâm sáng ngời nói.
Mạnh Ngôn vừa nghe liền lập tức tán đồng:
– Đúng rồi, đại ca, chúng ta đi thôi!
Mặc dù Kha Phong sơn cách Phiêu Tuyết sơn mạch tới mấy ngàn dặm, nhưng Mạnh Tâm Mạnh Kha chẳng hề úy kị, tuy bọn họ chỉ là những người bình thường nhưng cũng đã từng tập qua thể thuật của Ma giới, ngày đi vài trăm dặm vẫn là chuyện có thể.
Vô số người bình thường ở Ma giới hi vọng có thể bái nhập làm môn hạ của một cao thủ, còn Lý Dương thân là thủ lĩnh của Phiêu Tuyết sơn mạch, danh khí tự nhiên rất lớn, có một lượng lớn nhân mã đang tụ tập về Phiêu Tuyết sơn mạch.
Trong đại sảnh của Bích Lan sơn.
Khóe miệng Lý Dương nở ra một nụ cười nhạt, mắt hắn tựa khép tựa mở, đang ngồi trên ghế mà uống từng hớp lớn Nhị Oa Đầu, những hớp rượu cay xè cứ liên tục đổ vào cơ thể, hăn căn bản chẳng lo lắng đến chuyện tổn hại thân thể, cao thủ Ma Tướng tiền kì có thể vì uống rượu mà bị tổn thương thân thể sao? Có thể sao?
– Sư tôn (tiểu thúc)!
La Đức Thành, Meese Hove, Bork Russ và Cát Hân bốn người bước vào đại sảnh, cả bốn đêyf lộ ra vẻ kích động.
– Có chuyện gì thế, làm gì mà cứ cuống quýt lên vậy?
Lý Dương thu lại chiếc bình ngọc (chính là chiếc ngọc bình trong suốt trước kia đựng kim sắc huyết dịch, nay Lý Dương đựng rượu).
Cát Hân lập tức nói:
– Tiểu thúc người không biết, bây giờ mỗi ngày bên ngoài đều có một lượng lớn người đến muốn bái nhập vào làm môn hạ của người, tiểu thúc, người mau thu lấy một vài đệ tử đi, như vậy con cũng có sư đệ sư muội rồi.
Cát Hân cho dù đã bái Lý Dương làm sư phụ nhưng bình thường vẫn kêu hắn là tiểu thúc.
Cơ nhục trên người Meese Hove hệt như cương thiết vậy, hắn nói lớn:
– Sư tôn, năm xưa người đã truyền cho bọn con pháp quyết tu luyện phi đao nhập đao, mấy người chúng con đều đã tu luyện thành công, có thể dùng đao mang để công kích rồi. Nhưng Tinh Cực tông chỉ có mấy người thế này, hình như có chút quá ít!
– Đúng vậy a, người của Tinh Cực tông chúng ta quá ít rồi.
Bork Russ cũng gật mạnh đầu một cái, biểu thị vô cùng tán đồng.
Lý Dương vừa nghe liền lập tức nhíu mày lại, trong đầu đang suy nghĩ về lời của mấy đệ tử vừa nói.
– Ai là người phụ trách quản lí việc này?
Lý Dương hỏi.
Cát Hân lập tức nói:
– Là Phổ Húc.
Lý Dương điểm đầu, hắn lập tức ra lệnh cho một cao thủ cấp Ma Tướng sau lưng mình:
– Đi tìm Phổ Húc tới đây cho ta.
– Vâng, đại nhân!
Hộ vệ đó mau chóng chạy ra, lúc này trong lòng Lý Dương đang không ngừng suy nghĩ. Thế lực của Tinh Cực tông tại Tiên giới rất mỏng manh, bản thân ở tại Ma giới tốt xấu gì cũng có thể coi là thế lực một phương. “Thất Diệu Tinh Cực” không cần biết là năng lượng gì cũng đều có thể dùng để tu luyện, dùng ma sát lực tu luyện thì tự nhiên là tu ma giả, dùng chân nguyên lực tu luyện thì sẽ là tu tiên giả.
– Tinh Cực tông, vậy ta sẽ để Tinh Cực tông phát dương quang đại tại Ma giới!
Trong lòng Lý Dương đưa ra quyết định, đối với hắn mà nói, chuyện thu đồ cho Tinh Cực tông bất quá chỉ là một chuyện cực kì dễ dàng mà thôi.
Sau một lát, họ vệ đó liền mang theo Phổ Húc tiến vào đại sảnh.
– Phổ Húc bái kiến Mộc Dịch đại nhân!
Phổ Húc vừa nhìn thấy Lý Dương bèn lập tức quỳ xuống cung kính nói, hiện nay Bích Lan sơn đã có hơn cao thủ cấp Ma Tướng. Nhưng Phổ Húc vì là người đầu tiên đầu hàng Lý Dương, do đó địa vị tại Phiêu Tuyết sơn mạch thậm chí có thể sánh ngang với Toại Hổ, Li Lang và Điền Báo.
– Phổ Húc, ta hỏi ngươi, hiện nay đã có bao nhiêu người muốn bái nhập làm môn hạ của ta?
Lý Dương lạnh lùng hỏi.
Phổ Húc vừa nghe liền lập tức khom người trả lời:
– Hiện nay đã có hơn vạn người rồi!
Lý Dương nghe xong, trong lòng không cảm thấy sững sờ, hơn vạn người? Lý Dương cảm thấy con số này tựa hồ quá lớn, dù sao hiện nay Tinh Cực tông tại Ma giới cũng chỉ có hắn và mấy đồ đệ mà thôi, tự nhiên không thể thu nhiều người như vậy. Bất quá Lý Dương không biết rằng, nhân khẩu tại Ma giới cực nhiều, trong lãnh địa của Kha Phong Ma Vương đã có hơn trăm triệu người, nhiều người như vậy, có hơn vạn người đến chỗ Lý Dương cũng là chuyện bình thường mà thôi.
– Sư đệ!
Lý Dương truyền âm cho Điền Cương, Điền Cương đang ở bên ngoài cùng một vài cao thủ cấp Thiên Ma khác huấn luyện, vừa nghe thấy Lý Dương gọi thì bèn lập tức tiến vào đại sảnh.
– Sư huynh, tìm đệ có chuyện gì vậy?
Điền Cương cười hỏi.
Bối phận của Lý Dương và Điền Cương có chút quái dị, hiện nay hai người gọi nhau là sư huynh sư đệ là bởi vì Lily là đồ đệ của Vương Thông, Lý Dương lại là sư điệt của Vương Thông. Bởi vì Lily và Điền Cương là phu thê nên Lý Dương và Điền Cương mới xưng hô như vậy.
Nhưng quan hệ giữa Lý Dương và Hạng Vũ lại là huynh đệ, Hạng Vũ đồng thời là sư tôn của Điền Cương, bất quá hai người đều chẳng chú ý đến chuyện này.
– Điền Cương, năm đó khi ở tại tục thế, việc tuyển lựa những tuyển thụ hạt giống ở huấn luyện doanh đều do đệ phụ trách, đệ đối với việc lựa người cũng có kinh nghiệm. Bây giờ ta giao cho đệ nhiệm vụ này.
Lý Dương mỉm cười nói.
– Nhiệm vụ gì cơ?
– Tuyển chọn đệ tử đời thứ sáu cho Tinh Cực tông!
Lý Dương vừa cười vừa nói.
– Đệ tử đời thứ sau? Ha ha, chúng ta là đệ tử đời thứ năm a, vậy…
Mấy người La Đức Thành đều sáng mắt lên.
– Mấy ngươi các ngươi dạy dỗ cho hẳn hỏi, nơi đây ma sát khí sung túc, so với ở tục thế thì dễ tu luyện hơn nhiều, bốn người các ngươi cũng phải chăm chỉ mà tu luyện.
Lý Dương nghiêm mặt lại giáo huấn, quả cũng có phong cách của một vị sư phụ.
Điền Cương suy nghĩ một hồi rồi hỏi:
– Sư huynh, huynh cần tuyển bao nhiêu người?
Lý Dương suy nghĩ một chút rồi nói:
– Những người được tuyển đợt này đều là căn bản cho Ma giới Tinh Cực tông, cứ tuyển lấy hai trăm người đi, bốn người bọn chúng cứ một dạy năm mươi là đủ rồi.
Lý Dương đột nhiên nhớ đến một chuyện, hắn bèn lập tức nói với La Đức Thành:
– La Đức Thành, đi tìm Hầu Tĩnh, Hầu Sơn, Hổ Đại, Hổ Nhị, Lily về đây cho ta.
Qua thời gian một tuần trà, những người năm xưa Lý Dương mang theo tới Ma giới đều đã đến đại sảnh cả.
Lý Dương ngồi ghế chủ tọa, những người còn lại ngồi ở hai bên, cứ y theo thứ tự mà ngồi.
– Không biết sư huynh gọi mọi người đến là vì chuyện gì?
Lily cười nói, những người khác cũng đều nhìn về Lý Dương.
Lý Dương mỉm cười nhìn mọi người rồi nói:
– Ta chuẩn bị…để Tinh Cực tông phát triển tại Ma giới.
– Hay lắm, sư tôn của ta là đệ tử đời thứ ba của Tinh Cực tông, ta cũng tính là đệ tử đời thứ tư rồi, kế hoạch này của sư huynh, bản thiên tài ta là người đầu tiên tán đồng.
Jake nhảy cẫng lên rồi nói tiếp:
– Ha ha, sắp có một đống người gọi ta là sư thúc tổ rồi.
– Nếu chính thức thành lập Tinh Cực tông thì tự nhiên cũng cần có tông chủ, hộ pháp và trưởng lão. Bây giờ cần thảo luận để lựa chọn tông chủ, hộ pháp và trưởng lão.
Lý Dương ngồi xuống nói.
– Sư huynh không làm tông chủ thì ai làm? Ta và tỷ tỷ đến đao mang còn chẳng phát ra nổi nữa.
Jake lầm bầm nói.
Lúc này, trong các đệtửTinh Cực tông tại Ma giới cũng chỉ có đao phách của Lý Dương là tu luyện đến đẳng cấp cao nhất. Lily và Jake tuy có cùng bối phận nhưng lại là Lang nhân, tu luyện “Lang Hoàng quyết”, chẳng thể tu luyện “Thất Diệu Tinh Cực”. Đến đao mang cũng không thể phát ra, tự nhiên là không thể làm môn chủ.
Như vậy chỉ còn lại mấy đệ tử bọn La Đức Thành mà thôi.
Cũng không thể để bọn La Đức Thành làm tông chủ được, Lý Dương sư tôn bọn họ vẫn còn ở bên cạnh a.
– Vấn đề này không cần thảo luận, tông chủ tự nhiên là sư tôn rồi!
Mấy người La Đức Thành cũng đều lập tức nói.
– Được, vậy chức tông chủ này ta sẽ làm.
Lý Dương mỉm cười nói:
– Bất quá, hiện nay người của Tinh Cực tông ta quá ít, nhất thời chẳng có nhân tuyển cho vị trí hộ pháp, trưởng lão, dù sao Lily và Jake cũng chẳng tu luyện phi đao nhập đạo, mấy chức đó cứ tạm để trống vậy.
Lúc này Tinh Cực tông chỉ có mỗi một mình tông chủ, đến cả hộ pháp và trưởng lão cũng không có, chỉ có thêm mỗi bốn đệ tử đao phách vừa mới đạt đến cảnh giới có màu đỏ sẫm, hai trăm đệ tử còn lại thì ngay cả Tiên Thiên cảnh giới còn chưa đạt tới.
Bất quá, tuy lúc này Tinh Cực tông vẫn còn yếu nhược, nhưng dưới sự bồi đắp của Phiêu Tuyết sơn mạch, chỉ cần vài trăm năm thì nhất định sẽ trở thành một đại phái, ít nhất cũng lớn hơn Tinh Cực tông ở Côn Luân tiên cảnh.
Từ hôm nay trở đi, Tinh Cực tông có thể tính là chính thức bắt đầu phát triển tại Ma giới rồi.
************
Thời gian chậm rãi trôi qua, sau nháy mắt đã qua ba tháng.
Lý Dương hoàn toàn chẳng hề phụ trách gì sự vụ của tông chủ, việc huấn luyện đệ tử mới đều giao cho bốn đệ tử, tông chủ hắn chỉ cả ngày tu luyện hoặc là nghiên cứu “Thiên Diễm bí quyền”, thỉnh thoáng còn đến Nữ Thần phong uống rượu thổi địch, vô cùng tiêu dao tự tại.
Hôm đó, Điền Cương và Lily đột nhiên gọi rất nhiều người lại, đến cả Hạng Vũ đang tu luyện cũng bị gọi ra ngoài.
Trong phòng ở của Điền Cương và Lily.
– Đồ nhi, ngươi vội vã gọi bản Bá Vương tới như vậy, rút cục là vì chuyện gì thế?
Hạng Vũ cũng có chút kì quái.
Lý Dương nháy nháy mắt mấy cái, tiếp đó cẩn thận nhìn Lily và Điền Cương, lúc này Điền Cương và Lily đang cười híp mắt lại mà xắp xếp chỗ ngỗi cho mọi người.
– Đừng gấp, chuyện này sẽ lập tức tuyên bố ngay thôi.
Điền Cương lộ vẻ rất cao hứng.
Jake cũng nháy nháy mắt vài cái với Điền Cương, tiếp đó lại nhìn qua tỷ tỷ mình, trong lòng cũng thấy mê hoặc, rút cục là chuyện gì thế nhỉ? Sao hai người lại cao hứng thế này?
– Nói đi, rút cục là có chuyện gì nào?
Lý Dương thúc giục.
– Khặc!
Điền Cương ho một tiếng rồi đứng dậy, hắn mỉm cười nhìn mọi người nói:
– Ta tuyên bố, Điền Cương ta sắp được làm cha rồi. Ha ha, ha ha…
Lời này của Điền Cương vừa nói ra, lập tức ánh mắt tất cả mọi người đều hướng về Lily.
– Cũng chỉ là vừa mới phát hiện ra từ hôm qua thôi.
Mặt Lily đã đỏ bừng lên.
Điền Cương cực kì hưng phấn nói:
– Hôm nay mọi người đều phải ở đây uống rượu, nhất định phải chúc mừng chuyện này, đừng có ai muốn đi đó, nhất định phải ở lại uống rượi.
Bề ngoài Điền Cương có vẻ rất kiên cường, nhưng thực ra hắn vẫn luôn cảm thấy tiếc nuối. Cùng Lily kết hôn đã nhiều năm như vậy nhưng lại vẫn chưa có con. Cuối cùng, ngày hôm qua, hắn đã có thể thỏa lòng mong ước rồi.
Một nguyện vọng từ nhiều năm như vậy đã thành hiện thực, Điền Cương có thể không cao hứng sao?
– Khặc, đợi một chút, bản thiên tài cũng muốn tuyên bố một hỉ sự.
Jake cực kì khoa trương mà chậm rãi đứng lên rồi nhìn quanh bốn phía.
– Ồ? Lẽ nào đệ cũng có thai rồi?
Điền Cương cố ý trợn tròn mắt lên nhìn Jake.
– ……
Jake lập tức cứng họng chẳng biết nói gì.
Chú ý:
1. Do vài lỗi chính tả từ nguyên tác nên có một cái tên không biết là Trục Hổ hay Toại Hổ cứ lẫn lộn cả, mình đã quyết định để là Toại Hổ, nhưng có một vài chỗ còn chưa sửa, cái này để chỉnh sau vậy, mọi người thông cảm.
2: Nói thẳng với bên 4vn thế này, ít nhất là Chương này và mấy Chương tiếp theo là do ta dịch, ta không muốn để các ngươi đem về đó, nói thẳng ra đây không lại bảo là không phải ý của dịch giả. Lý do thì không muốn nói nhiều nữa, các ngươi hãy tự xem lại bản thân đi!
3: Các diễn đàn khác có lấy truyện về xin ghi đủ cả ba điều này.
1. Đạo mà có thể diễn tả được không phải là đạo vĩnh cửu bất biến; tên mà có thể đặt ra để gọi nó (Đạo) thì không phải là tên vĩnh cửu bất biến. “Không” là gọi cái bản thủy của trời đất; “Có” là gọi mẹ sinh ra muôn vật Cho nên, tự thường đặt vào chỗ “không” là để xét cái thể vi diệu của nó (đạo)” tự thường đặt vào chỗ “có” là để xét cái dụng vô biên của nó. Hai cái đó (không và có) cũng từ Đạo ra mà khác tên, đều là huyền diệu. Huyền diệu rồi lại thêm huyền diệu, đó là cửa của mọi biến hóa kì diệu.
Cái Đạo có thể dùng lời để nói được chẳng phải là cái đạo vĩnh viễn; cái tên có thể gọi tên được chẳng phải là cái tên vĩnh viễn. Cái “Vô” là cái tên chỉ cái khởi thuỷ của trời đất; cái “Hữu” là cái tên để chỉ bà mẹ của muôn vật. Cho nên (phải xem) Đạo là cái Vô vĩnh viễn nếu như ta muốn nhìn cái huyền diệu của Đạo, (lại phải xem) nó là cái Hữu vĩnh viễn nếu như ta muốn nhìn cái biểu hiện của nó. Cả hai cái (mặt Vô và mặt Hữu) này cùng xuất hiện với nhau, mà tên gọi khác nhau. Hiện tượng cùng xuất hiện này gọi là cái huyền diệu. Đó là cái huyền diệu của sự huyền diệu, cái cửa để bước vào mọi cái huyền diệu khác.
2. Ai cũng cho cái đẹp là đẹp, do đó mà phát sinh ra quan niệm về cái xấu; ai cũng cho điều thiện là thiện, do đó mà phát sinh ra quan niệm về cái ác. Là vì “có” và “không” sinh lẫn nhau; dễ và khó tạo nên lẫn nhau; ngắn và dài làm rõ lẫn nhau; cao và thấp dựa vào nhau” âm và thanh hòa lẫn nhau” trước và sau theo nhau. Cho nên thánh nhân xử sự theo thái độ “vô vi”, dùng thuật “không nói” mà dạy dỗ, để cho vạn vật tự nhiên sinh trưởng mà không can thiệp vào, khéo nuôi dưỡng vạn vật mà không chiếm làm của mình, làm mà không cậy khéo, việc thành mà không quan tâm tới. Vì không quan tâm tới nên sự nghiệp mới còn mãi.
3. Không trọng người hiền để cho dân không tranh, không quí của hiếm để dân không trộm cướp, không phô bày cái gì gợi lòng ham muốn, để cho lòng dân không loạn. Cho nên chính trị của thánh nhân là làm cho dân: lòng thì hư tĩnh, bụng thì no, tâm chí thì yếu (không ham muốn, không tranh giành), xương cốt thì mạnh. Khiến cho dân không biết, không muốn mà bọn trí xảo không dám hành động. Theo chính sách “Vô vi” thì mọi việc đều trị.
4. Đạo, bản thể thì hư không mà tác dụng thì cơ hồ vô cùng, nó uyên áo mà tựa như làm chủ tể vạn vật. Nó không để lộ tinh nhuệ ra, gỡ những rối loạn, che bớt ánh sáng, hòa đồng với trần tục; nó sâu kín (không hiện) mà dường như trường tồn Ta không biết nó là con ai, có lẽ nó có trước thượng đế.
5. Trời đất bất nhân, coi vạn vật như chó rơm, thánh nhân bất nhân, coi trăm họ như chó rơm. Khoảng giữa trời đất như ống bể, hư không mà không kiệt, càng chuyển động, hơi lại càng ra. Càng nói nhiều lại càng khốn cùng, không bằng giữ sự hư tĩnh.
6. Thần hang bất tử, gọi là Huyền Tẫn (Mẹ nhiệm màu); cửa Huyền Tẫn là gốc của trời đất. Dằng đặc mà như bất tuyệt, tạo thành mọi vật mà không kiệt (hay không mệt)
7. Trời đất là trường cửu. Sở dĩ trời đất trường cửu được là vì không sống riêng cho mình, nên mới trường sinh được. Vì vậy thánh nhân đặt thân mình ở sau mà thân lại được ở trước, đặt thân mình ra ngoài mà thân mới còn được. Như vậy chẳng phải vì thánh nhân không tự tư mà thành được việc riêng của mình ư?
8. Người thiện vào bậc cao (có đức cao) thì như nước, nước khéo làm lợi cho vạn vật mà không tranh với vật nào, ở chỗ mọi người ghét (chỗ thấp) cho nên gần với Đạo. Người thiện vào bậc cao địa vị thì khóe lựa chỗ khiêm nhường, lòng thì khéo giữ cho thâm trầm, cư xử với người thì khéo dùng lòng nhân, nói thì khéo giữ lời, trị dân thì giỏi, làm việc thì có hiệu quả, hành động thì hợp thời cơ. Chỉ vì không tranh với ai, nên không bị lầm lỗi.
9. Giữ chậu đầy hoài, chẳng bằng thôi đi; mài cho bén nhọn thì không bén lâu. Vàng ngọc đầy nhà, làm sao giữ nổi; giàu sang mà kiêu là tự rước lấy họa. Công thành rồi thì nên lui về, đó là đạo trời.
10. Cho hồn, phách thuần nhất, không rời đạo được không? Cho cái khí tụ lại, mềm mại như đứa trẻ sơ sinh được không? Gột rửa tâm linh cho nó không còn chút bợn được không? Yêu dân trị nước bằng chính sách vô vi được không? Vận dụng cảm quan để giữ hư tĩnh được không? Chân tri sáng rỡ hiểu biết được tất cả mà không dùng tới trí lực được không? [Sinh và dưỡng vạn vật. Sinh mà không chiếm cho mình, làm mà không cậy công, để cho vạn vật tự lớn lên mà mình không làm chủ, như vậy gọi là huyền đức – đức cao nhất, huyền diệu]
11. Ba mươi tay hoa cùng qui vào một cái bầu, nhưng chính nhờ khoảng trống không trong cái bẩu mà xe mới dùng được. Nhồi đất sét làm chén bát, nhưng chính nhờ khoảng trống không ở trong mà chén bát mới dùng được. Đục cửa sổ để làm nhà, chính nhờ cái trống không đó mà nhà mới dùng được. Vậy ta tưởng cái “có” (bầu, chén, bát, nhà) có lợi cho ta mà thực ra cái “không” mới làm cho cái “có” hữu dụng.
12. Ngũ sắc làm cho người ta mờ mắt; ngũ âm làm cho người ta ù tai; ngũ vị làm cho người ta tê lưỡi; ruỗi ngựa săn bắn làm cho lòng người ta mê loạn; vàng bạc châu báu làm cho hành vi người ta đồi bại. Cho nên thánh nhân cầu no bụng mà không cầu vui mắt, bỏ cái này mà lựa chọn cái kia (tức cầu chất phát, vô dục mà bỏ sự xa xỉ, đa dục).
13. Người đời được vinh hay bị nhục thì lòng sinh ra rối loạn, sợ vạ lớn thì sinh ra rối loạn. Tại sao vinh, nhục sinh ra rối loạn? Là vì vinh thì được tôn, nhục thì bị hèn; được thì lòng (mừng rỡ mà) rối loạn, mất thì lòng (rầu rĩ mà) rối loạn; cho nên bảo là vinh nhục sinh ra rối loạn. Tại sao sợ vạ lớn mà sinh ra rối loạn? Chúng ta sở dĩ sợ vạ lớn vì ta có cái thân. Nếu ta không có thân (quên mình có thân đi) thì còn sợ gì tai vạ nữa. Cho nên người nào có thể coi trọng sự hi sinh thân mình cho thiên hạ thì có thể giao thiên hạ cho người đó được. Người nào có vui vẻ đem thân mình phục vụ thiên hạ thì có thể gởi thiên hạ cho người đó được.
14. Nhìn không thấy gọi là di, nghe không thấy gọi là hi, nắm không được gọi là vi. Ba cái đó (di, hi, vi tức vô sắc, vô thanh, vô hình) truy cứu đến cùng cũng không biết gì được, chỉ thấy trộn lẫn làm một thôi. Ở trên không sáng, ở dưới không tối, thâm viễn bất tuyệt, không thể gọi tên, nó lại trở về cõi vô vật, cho nên bảo là cái trạng không có hình trạng, cái tượng không có vật thể. Nó thấp thoáng, mập mờ. Đón nó thì không thấy đầu, theo nó thì không thấy đuôi. Ai giữ được cái đạo từ xưa vẫn có thì có thể khống chế được sự vật ngày nay; biết được cái nguyên thủy tức là nắm được giềng mối của đạo.
15. Người đắc đạo thời xưa tinh tế, mầu nhiệm, thông đạt, sâu xa không thể biết được. Vì không thể biết được, nên phải miễn cưỡng tả họ như sau: Họ rụt rè như mùa đông lội qua sông, nghi ngại như sợ láng giềng bốn bên, nghiêm chỉnh như một người khác, chảy ra, lưu động như băng tan, dày dặn mộc mạc như gỗ chưa đẽo, không hư như cái hang, hỗn độn (lờ đờ) như nước đục. AI có thể đương đục mà lắng xuống để lần lần trong ra? Ai có thể đương hư tĩnh mà phát động để lần lần sinh động lên? Người nào giữ được đạo ấy thì không tự mãn. Vì không tự mãn nên mới bỏ cái cũ mà canh tân được.
16. Hết sức giữ được cực hư, cực tĩnh xem vạn vật sinh trưởng ta thấy được quy luật phản phục (vạn vật từ vô mà sinh ra rồi trở về vô) Vạn vật phồn thịnh đều trở về căn nguyên của chúng (tức Đạo). Trở về căn nguyên thì tĩnh (tĩnh là bãn tính của mọi vật, cho nên) trở về căn nguyên gọi là “trở về mệnh”. Trở về mệnh là luật bất biến (thường) của vật. Biết luật bất biến thì sáng suốt, không biết luật bất biến thì vọng động mà gây họa. Biết luật bất biến thì bao dung, bao dung thì công bình (vô tư) công bình thì bao khắp, bao khắp thì phù hợp với tự nhiên, phù hợp với tự nhiên thì phù hợp với Đạo, hợp với đạo thì vĩnh cửu, suốt đời không nguy.
17. Bậc trị dân giỏi nhất thì dân không biết là có vua; thấp hơn một bực thì dân yêu quý và khen; thấp hơn nữa thì dân sợ; thấp nhất thì bị dân khinh lờn. Vua không đủ thành tín thì dân không tin. Nhàn nhã, ung dung (vì vô vi) mà quí lời nói. Vua công thành, việc xong rồi mà trăm họ đều bảo: “Tự nhiên mình được vậy”.
18. Đạo lớn bị bỏ rồi mới có nhân nghĩa; trí xảo xuất hiện rồi mới có trá ngụy; gia đình (cha mẹ, anh em, vợ chồng) bất hòa rồi mới sinh ra hiếu, nước nhà rối loạn mới có tôi trung. 19. Dứt Thánh (Thánh hiểu theo quan niệm Khổng, Mặc) bỏ trí, dân lợi gấp trăm; dứt nhân bỏ nghĩa, dân lại hiếu từ, dứt (trí) xảo bỏ lợi, không có trộm giặc. Ba cái đó (thánh trí, nhân nghĩa, xảo lợi) vì là cái văn vẻ (trang sức bề ngoài) không đủ (để trị dân) cho nên (phải bò mà) khiến cho dân qui (hoặc chuyên chú) về điều này: ngoài thì biểu hiện sự mộc mặc, trong thì giữ sự chất phát, giảm tư tâm, bớt dục vọng.
20. Dứt học thì không lo. Dạ (giọng kính trọng) với ơi (giọng coi thường) khác nhau bao nhiêu? Thiện với ác khác nhau thế nào? Cái người ta sợ, ta không thể không sợ. Rộng lớn thay, không sao hết được? Mọi người hớn hở như hưởng bữa tiệc lớn, như mùa xuân lên đài; riêng ta điềm tĩnh, không lộ chút tình ý gì như đứa trẻ mới sinh, chưa biết cười; rũ rượi mà đi như không có nhà để về. Mọi người đều có thừa, riêng ta như thiếu thốn; lòng ta ngu muội, đần độn thay! Người đời sáng rõ, riêng ta tối tăm; người đời trong trẻo, riêng ta hỗn độn, như sóng biển nhấp nhô, như gió vèo vèo không ngừng. Mọi người đều có chỗ dùng, riêng ta ngoan cố mà bỉ lậu. Riêng ta khác người, mà quí mẹ nuôi muôn loài (tức đạo).
21. Những biểu hiện của đức lớn đều tùy theo đạo (vì đạo là bản thể của đức, đức là tác dụng của đạo). Đạo là cái gì mà chỉ mập mờ, thấp thoáng; thấp thoáng mập mờ mà bên trong có hình tượng; mập mờ thấp thoáng mà bên trong có vật; nó thâm viễn, tối tăm mà bên trong có cái tinh túy; tinh túy đó rất xác thực, và rất đáng tin. Từ xưa đến nay, đạo tồn tại hoài, nó sáng tạo vạn vật. Chúng ta do đâu mà biết được bản nguyên của vạn vật? Do cái đó (tức đạo).
22. Cong (chịu khuất) thì sẽ được bảo toàn, queo thì sẽ thẳng ra, trũng thì sẽ đầy, cũ nát thì sẽ mới, ít thì sẽ được thêm, nhiều thì sẽ hóa mê. Vì vậy mà thánh nhân (theo quan niệm của Lão) ôm giữ lấy đạo (nhất ở đây là đạo) làm phép tắc cho thiên hạ. Không tự biểu hiện cho nên mới sáng tỏ, không tự cho là phải nên mới chói lọi, không tự kể công cho nên mới có công, không tự phụ nên mới trường cửu (hoặc hơn người). Chỉ vì không tranh với ai nên không ai tranh giành với mình được. Người xưa bảo: “Cong thì sẽ được bảo toàn”, đâu phải là hư ngôn? Nên chân thành giữ vẹn cái đạo mà về với nó.
23. Ít nói thì hợp với tự nhiên (với đạo). Cho nên gió lốc không hết buổi sáng, mưa rào không suốt ngày. Ai làm nên những cái ấy? Trời đất. Trời đất còn không thể lâu được, huống hồ là con người? Cho nên theo đạo thì sẽ hòa đồng với đạo; theo đức thì sẽ hòa đồng với đức; theo sự mất đạo mất đức thì sẽ là một với “mất”. Hòa đồng với đạo thì sẽ vui được đạo; hòa đồng với đức thì sẽ vui được đức; là một với “mất” thì sẽ vui với “mất”. Vua không đủ thành tín thì dân không tin
24. Kẽ kiễng chân không đứng được (vững), kẻ xoạc cẳng không đi được (lâu), kẻ tự biểu hiện thì không sáng tỏ, kẻ tự cho là phải thì không chói lọi, kẻ tự kể công thì không có công, kẻ tự phụ thì không trường cửu. Đối với đạo thì những thái độ đó là “những đồ ăn thừa, những cục bướu, ai cũng ghét. Cho nên kẻ theo đạo không làm như vậy.
25. Có một vật hỗn độn mà thành trước cả trời đất. Nó yên lặng (vô thanh) trống không (vô hình), đứng một mình mà không thay đổi (vĩnh viễn bất biến), vạn hành khắp vũ trụ mà không ngừng, có thể coi nó là mẹ của vạn vật trong thiên hạ. Ta không biết nó tên là gì, tạm đặt tên nó là Đạo, miễn cưỡng gọi nó là lớn (vô cùng). Lớn (vô cùng) thì lưu hành (không ngừng), lưu hành (không ngừng) thì đi xa, đi xa thì trở về (qui căn). Cho nên đạo lớn, trời lớn, đất lớn, người cũng lớn. Trong vũ trụ có bón cái lớn mà người là một. Người bắt chước đất, đất bắt chước trời, trời bắt chước đạo, đạo bắt chước tự nhiên.
26. Nặng là gốc rễ của nhẹ, tĩnh là chủ của động; cho nên thánh nhân (tức vua) suốt ngày đi không lìa xe chỡ đồ dùng (nặng) tuy được sự sang đẹp mà lòng nhàn tĩnh vượt lên cả (coi thường ngoại vật). Ông vua một nước có vạn cỗ xe (một nước lớn) sao lại có thể lấy thân coi nhẹ thiên hạ? Nhẹ thì mất gốc rễ, náo động thì mất chủ.
27. Khéo đi thì không để lại dấu xe, vết chân; khéo nói thì không có lỗi lầm; khéo tính thì không dùng thẻ; khéo đóng thì không dùng then; róng mà mở không được. khéo buộc thì không dùng dây mà cỡi không được. Cho nên thánh nhân giỏi cứu người mà không ai bị bỏ; giỏi cứu vật mà không vật nào bị bỏ. Như vậy là sáng lòng (đức của mình, của người và của vật cùng nhau sáng tỏ). Cho nên người thiện (người đắc đạo) là thầy của người không thiện (người không đắc đạo, người thường); người không thiện là của dùng để người thiện mượn. Không trọng thầy, không yêu của dùng thì dù cho không cũng là lầm lẫn lớn. Thế gọi là cốt yếu, nhiệm màu.
28. Biết trống (nam tính) , giữ mái (nữ tính), làm khe nước cho thiên hạ, làm khe nước cho thiên hạ thì cái đức vĩnh cửu sẽ không mất mà trở về trẻ thơ (hồn nhiên). Biết trắng, giữ đen, làm phép tắc cho thiên hạ; làm phép tắc cho thiên hạ thì cái đức vĩnh cửu bất biến sẽ không sai lệch, mà trở về với vô cực (bản thể của đạo). Biết vinh, giữ nhục, làm cái hay cho thiên hạ; làm cái hay cho thiên hạ thì cái đức vĩnh cửu bất biến sẽ đầy đủ mà trở về mộc mạc như gỗ chưa đẽo. Gỗ chưa đẽo, xẻ ra thành đồ dùng; thánh nhân giữ thuần phác mà điều khiển trăm quan, cho nên người giỏi trị nước không chia cắt chi li.
29. Muốn trị thiên hạ mà hữu vi thì ta biết là không thể được rồi. Thiên hạ là một đồ vật thần diệu, không thể hữu vi, không thể cố chấp được. Hữu vi thì làm cho thiên hạ hỏng, cố chấp thì mất thiên hạ. Sinh vật (người) hoặc đi trước (tích cực) hoặc đi theo (tiêu cực), hoặc hà hơi (cho ấm) hoặc thở (cho nguội), hoặc mạnh hoặc yếu, hoặc an hoặc nguy. Cho nên thánh nhân bỏ những cái gì thái quá.
30. Người giữ đạo mà phò vua thì không dùng binh lực để mạnh hơn thiên hạ. Vì việc như vậy thường hay quay người trở lại (hiếu chiến thì lại chết vì chiến tranh). Quân đội đóng ở đâu, gai góc mọc ở đấy. Sau trận chiến tranh lớn, tất cả bị mất mùa. Người khéo dùng binh hễ có hiệu quả, đạt được mục đích thì thôi, không dám ỷ mạnh hơn thiên hạ. Đạt được mục đích mà không tự phụ, đạt được mục đích mà không khoe công, đạt được mục đích mà không kiêu căng, đạt được mục đích mà bất đắc dĩ, đặt được mục đích mà không lấy làm mạnh. Vật gì cũng vậy, cường tráng rồi thì sẽ già, như vậy cường tráng là không hợp đạo. Không hợp đạo thì sớm chết.
31. Vì bình khí là vật bất tường (chẳng lành, gây họa), ai cũng ghét cho nên người giữ đạo không thích dùng nó. Người quân tử ở nhà thì trọng bên trái, khi dùng binh thì trọng bên phải. [Binh khí là vật bất tường, không phải là của người quân tử, cho nên bất đắc dĩ phải dùng nó, mà dùng đến thì điềm đạm (bình tĩnh, giữ được hòa khí, tránh cực đoan) là hơn cả. Thắng cũng không cho là hay, nếu cho là hay tức là thích giết người. Kẻ nào thích giết người thì không thực hiện được lí tưởng trị thiên hạ]. Việc lành thì trọng bên trái, việc dữ thì trọng bên phải. Phó tướng ở bên trái, thượng tướng ở bên phải, như vậy có nghĩa là coi việc dùng binh như một tang lễ. Giết hại nhiều người thì nên lấy lòng bi ai mà khóc; chiến thắng thì nên lấy tang lễ mà xử.
32. Đạo vĩnh viễn không có tên, chất phác, tuy ẩn vi mà thiên hạ không ai coi thưởng nó được (coi nó như bề tôi được). Các bậc vương hầu biết giữ nó, thì vạn vật sẽ tự động qui phục. Trời đất hòa hợp với nhau cho móc ngọt rơi xuống, nhân dân không ra lệnh cho móc ngọt mà nó tự điều hòa. Đạo sáng tạo vạn vật rồi vạn vật mới có danh phận, khi đã có danh phận rồi thì nên ngừng lại; biết ngừng cho nên không nguy. Đạo đối với thiên hạ cũng giống như sông biển đối với suối khe.
33. Kẻ biết người là người khôn, kẻ tự biết mình là người sáng suốt. Thắng được người là có sức mạnh, thắng được mình là kiên cường. Kẻ tri túc (biết thế nào là đủ) là người giàu; kẻ mạnh (hoặc gắng sức) là người có chí. Không rời nơi chốn của mình (tức đạo) thì được lâu dài, chết mà không mất (dạo) là trường thọ (mình hòa đồng với đạo thì cùng với đạo trường tồn).
34. Đạo lớn lan tràn khắp có thể qua bên trái, qua bên phải. Vận vật nhờ nớ mà sinh trưởng mà nó không can thiệp vào, công thành rồi mà không nhận là của mình; nó nuôi dưỡng vạn vật mà không làm chủ vạn vật. Nó vĩnh viễn là “không”, vô vi, cho nên có thể bảo nó là ẩn vi (vô hình); muôn vật quy về nó mà nó không làm chủ, cho nên có thể bảo nó là lớn. Vì cho tới cùng, nó không tự nhận nó là lớn cho nên mới hoàn thành được cái vĩ đại của mình.
35. (Bậc vua chúa) giữ đạo lớn thì thiên hạ tới qui phục; qui phục mà không hại, được an lạc thái bình. Âm nhạc với mĩ vị làm cho khách qua đường ngừng lại; còn đạo mà nói ra thì nó nhạt nhẽo, vô vị; nhìn kĩ nó không thấy, lắng nghe cũng không thấy; nhưng dùng nó thì không bao giờ hết.
36. Muốn cho vật gì thu rút lại thì tất hay mở rộng nó ra đã. Muốn cho ai yếu thì tất hãy làm cho họ mạnh lên đã. Muốn phế bỏ ai thì tất hãy đề cử họ lên đã. Muốn cướp lấy vật gì thì tất hãy cho đã. (Hiểu) như vậy là sâu kín mà sáng suốt. Vì nhu nhược thắng được cương cường. Cá không nên rời khỏi vực. Lợi khí của nước không nên khoe cho dân thấy.
37. Đạo vĩnh cửu thì không làm gì (vô vi là tự nhiên) mà không gì không làm (vô bất vi – vì vạn vật nhờ nó mà sinh, mà lớn); bậc vua chúa giữ được đạo thì vạn vật sẽ tự biến hóa (sinh, lớn). Trong quá trình biến hóa, tư dục của chúng phát ra thì ta dùng cái mộc mạc vô danh (tức bản chất của đạo) mà trấn ấp hiện tượng đó, khiến cho vạn vật không còn tư dục nữa. Không còn tư dục mà trầm tĩnh thì thiên hạ tự ổn định.
Thiên Hạ
38. Người có đức cao thì (thuận theo tự nhiên) không có ý cầu đức, cho nên có đức; người có đức thấp thì có ý cầu đức, cho nên không có đức. Người có đức cao thì vô vi (không làm) mà không có ý làm (nghĩa là không có ý vội vì cứ thuận theo tự nhiên); người có đức thấp cũng vô vi, mà có ý làm (nghĩa là cố ý vô vi). Người có đức nhân cao thì (do lòng thành mà) làm điều nhân, chứ không có ý làm (không nhằm một mục đích gì); người có lòng nghĩa cao thì làm điều nghĩa mà có ý làm (vì so sánh điều nên làm – điều nghĩa – với điều không nên làm); người có đức lễ cao thì giữ lễ nghi, và nếu không được đáp lại thì đưa cánh tay ra kéo người ta bắt phải giữ lễ nghi như mình. Cho nên đạo mất rồi sau mới có đức (đức ở đây hiểu theo nghĩa nguyên lý của mỗi vật), đức mất rồi sau mới có nhân, nhân mất rồi sau mới có nghĩa, nghĩa mất rồi sau mới có lễ. Lễ là biểu hiện sự suy vi của sự trung hậu thành tín, là đầu mối của sự hỗn loạn. Dùng trí tuệ để tính toán trước, thì (mất cái chất phác) chỉ là cái lòe loẹt (cái hoa) của đạo, mà là nguồn gốc của ngu muội. Cho nên bậc đại trượng phu (người hiểu đạo) giữ trung hậu thành tính mà không trọng lễ nghi, giữ đạo mà không dùng trí xảo, bỏ cái này mà giữ cái kia.
39. Đây là những vật xưa kia được đạo: trời được đạo mà trong, đất được đạo mà yên, thần được đạo mà linh, khe ngòi được đạo mà đầy, vạn vật được đạo mà sinh, vua chúa được đạo mà làm chuẩn tắc cho thiên hạ. Những cái đó đều nhờ đạo mà được vậy. Nếu trời không trong thì sẽ vỡ, đất không yên thì sẽ lở, thần không linh sẽ tan mất, khe ngòi không đầy thì sẽ cạn, vạn vật không sinh thì sẽ diệt, vua chúa không cao quí sẽ mất ngôi. Sang lấy hèn làm gốc, cao lấy thấp làm nền. Cho nên vua chúa mới tự xưng là cô (côi cút), quả (ít đức), bất cốc (không tốt) (đều là những lời khiêm tốn). Như vậy, chẳng phải là lấy hèn làm gốc đấy ư? Không phải vậy chăng? Cho nên không được khen tức là lời khen cao quí nhất. Không muốn được quí như ngọc, bị khinh như sỏi. (Không muốn được người khen mà cũng không bị chê?)
40. Luật vận hành của đạo là trở lại lúc đầu (trở lại gốc), diệu dụng của đạo là khiêm nhu. Vận vật trong thiên hạ từ “có” mà sinh ra; “có” lại từ “không” mà sinh ra.
41. Bậc thượng sĩ (sáng suốt) nghe đạo (hiểu được) thì gắng sức thi hành; kẻ tầm thường mà nghe đạo thì nửa tin nửa ngờ, kẻ tối tăm nghe đạo (cho là hoang đường) thì cười rộ. Nếu không cười thì đạo đâu còn là đạo nữa. Cho nên sách xưa có nói: đạo sáng thì dường như tối tăm, đạo tiến thì dường như thụt lùi, đạo bằng phẳng dễ dàng thì dường như khúc mắc; đức cao thì dường như thấp trũng; cao khiết thì dường như nhục nhã (hoặc thật trong trắng thì dường như nhơ bẩn), đức rộng lớn thì dường như không đủ, đức mạnh mẽ thì dường như biếng nhác, đức chất phác thì dường như không hư (không hay thay đổi). Hình vuông cực lớn thì không có góc (nói về không gian, nó không có góc vì không biết góc nó ở đâu); cái khí cụ cực lớn (đạo) thì không có hình trạng cố định; lớn thì trông không thấy, đạo lớn thì ẩn vi, không thể giảng được (không gọi tên được). Chỉ có đạo là khéo sinh và tác thành vạn vật.
42. Đạo sinh ra một, một sinh ra hai, hai sinh ra ba, ba sinh vạn vật. Vạn vật đều cõng âm mà ôm dương, điều hòa bằng khí trùng hư. Điều mà, mọi người ghét là cô, quả, bất cốc, vậy mà các vương công dùng những tiếng đó để tự xưng. Cho nên vật có khi bớt đi mà lại là thêm lên, có khi thêm lên mà hóa ra bớt đi. Có một lời mà người xưa dạy. nay tôi cũng dùng để dạy lại. là: “Cường bạo thì sẽ bất đắc kì tử”. Tôi cho đó là lời khuyên chủ yếu.
43.Trong thiên hạ, cái cực mềm chế ngự được cái cực cứng (như nước xoi mòn được đá); cái “không có” lại len vô được những cái không có kẻ hỡ (như không khí len vô được những chất đá, gỗ cứng mà trông bề ngoài ta không thấy kẻ hở). Do đó mà tôi biết “vô vi” là có ích. Dạy mà không dùng lời, cái ích lợi của vô vi, người đời ít ai hiểu kịp.
44. Danh tiếng với sinh mệnh cái nào quí? Sinh mệnh với của của cái nào quan trọng? Được danh lợi mà mất sinh mệnh, cái nào hại? Cho nên ham danh quá thì phải hao tổn nhiều, chứa của cải nhiều thì mất mát nhiều. Biết thế nào là đủ (tri túc) thì không nhục, biết lúc nào nên ngừng thì không nguy mà có thể sống lâu được.
45. Cái gì hoàn toàn thì dường như khiếm khiếp mà công dụng lại không bao giờ hết; cái gì cực đầy thì dường như hư không mà công dụng lại vô cùng; cực thẳng thì dường như cong, cực khéo thì dường như vụng, ăn nói khéo thì dường như ấp úng Tĩnh thắng động, lạnh thắng nóng, thanh tĩnh (vô vi) là chuẩn tắc trong thiên hạ.
46. Thiên hạ có đạo (tức các nước không gây chiến với nhau) thì ngựa tốt không dùng vào chiến tranh mà dùng vào việc cày cấy; thiên hạ vô đạo thì ngựa dùng vào chiến tranh và ngựa mẹ sinh con ở chiến trường (mà không sinh ở nhà). (Do đó mà xét thì) họa không có gì lớn bằng không biết thế nào là đủ, hại không gì bằng tham muốn cho được nhiều (đi chiếm nước ngoài) cho nên biết thế nào là đủ và thỏa mãn về cái đủ đó thì mới luôn luôn thấy đủ.
47.Không ra khỏi cửa mà biết được (sự lí trong) thiên hạ; không dòm ra ngoài cửa mà biết được đạo trời. Càng đi xa càng biết được ít. Cho nên thánh nhân không đi mà biết, không nhìn mà thấy rõ, không làm mà nên. (Dùng tâm thần –trực giác- thì mới lãnh hội được tổng nguyên lí, chứ dùng tai mắt mà tìm hiểu từng vật một thì chỉ thêm mê hoặc.
48. Theo học (hiểu theo nghĩa thường) thì mỗi ngày (dục vọng và tinh thần hữu vi) một tăng; theo đạo thì mỗi ngày (dục vọng và tinh thần hữu vi) một giảm. Giảm rồi lại giảm cho tới mức vô vi, không làm. Không làm mà không gì là không làm. Trị thiên hạ thì nên vô vi, còn như hữu vi thì không trị được thiên hạ.
49. Thánh nhân không có thành kiến, lấy lòng thiên hạ làm lòng mình. Thánh nhân tốt với người tốt, nhờ vậy mọi người đều hóa ra tốt; tin người dáng tin mà tin cả những người không đáng tin, nhờ vậy mà mọi người đều hóa ra đáng tin. Thánh nhân ở trong thiên hạ thì vô tư dục, trị thiên hạ thì lòng mình hồn nhiên. Trăm họ đều chăm chú nhìn nghe thánh nhân, thánh nhân đều coi họ như con trẻ.
50. Ra (đời) gọi là sống, vô (đất) gọi là chết, cứ 10 người ra đời thì 3 người bẩm sinh được sống lâu, 3 người bẩm sinh chết yểu, 3 người có thể sống lâu được nhưng chết sớm (vì không biết đường dưỡng sinh). Như vậy là vì đâu? Vì họ (hạng thứ 3) tự phụng dưỡng quá hậu (hưởng thụ thái quá). Tôi từng nghe nói người khéo dưỡng sinh thì đi đường không gặp con tê ngưu, con hổ, ở trong quân đội không bị thương vì binh khí. Con tê ngưu không dùng sức húc, con hổ không dùng móng vồ, binh khí không đâm người đó được. Tại sao vậy? Tại người đó khéo dưỡng sinh khong tiến vào tử địa Tóm lại phép dưỡng sinh là đừng tự phụng dưỡng quá hậu, đừng ham vật dục mà phải điềm đạm, sống hợp với tự nhiên.
51. Đạo sinh ra vạn vật (vì là tổng nguyên lí), đức bao bọc mỗi vật (vì là nguyên lí của mỗi vật), vật chất khiến cho mỗi vật thành hình, hoàn cảnh (khí hậu, thủy thổ) hoàn thành mỗi vật. Vì vậy mà vạn vật đều tôn sùng đạo và quí đức. Đạo sỡ dĩ được tôn sùng, đức sở dĩ được quí là vì đạo và đức không can thiệp, chi phối vạn vật mà để vạn vật tự nhiên phát triển. Đạo sinh ra vạn vật, đức bao bọc, bồi dưỡng, nuôi lớn tới thành thục, che chở vạn vật. Tuy sinh dưỡng vạn vật mà không chiếm cho mình, làm mà không cậy công, để cho vạn vật tự lớn lên mà mình không làm chủ, như vậy gọi là đức huyền diệu.
52. Vạn vật có nguồn gốc (đạo), nguồn gốc đó là mẹ của vạn vật. Nắm được mẹ (hiểu được đạo) là biết được con (vạn vật); đã biết được con mà lại giữ được mẹ thì suốt đời không nguy. Ngăn hết các lối (tai mắt mũi miệng), đóng hết các cửa (tức đừng để cho cảm quan gây dục vọng, cứ giữ lòng hư tĩnh) thì suốt đời không lo lắng; mở các đường lối, giúp cho dục vọng phát sinh, thì suốt đời không cứu được. Thấy cái ẩn vi (đạo) thì gọi là sáng, giữ được nhu nhược (đạo) thì gọi là mạnh. Dùng được ánh sáng (tức biết được vạn vật, được con) mà phục hồi được sự sáng (tức giữ được mẹ, được đạo) thì không bị tai họa. Như vậy là theo được đạo vĩnh cửu.
53. Nếu ta hốt nhiên hiểu biết thì ta đi theo con đường lớn, chỉ sợ con đường tà. Đường lớn thật bằng phẳng, mà người ta lại thích con đường nhỏ quanh co. Triều đình thật ô uế, đồng ruộng thật hoang vu, kho lẫm thật trống rỗng; mà họ bận áo gấm thêu, đeo kiếm sắc, ăn uống chán mứa, của cải thừa thải. Như vậy là trùm trộm cướp chứ đâu phải là hợp đạo!
54. Khéo dựng thì không nhổ lên được, khéo ôm thì không thoát ra được, con cháu mà khéo dựng, khéo ôm thì việc tế tự (tôn miếu, xã tắc) sẽ đời đời không dứt. Lấy đạo mà tu thân thì đức sẽ đầy đủ; lấy đạo mà lo việc nhà thì đức sẽ có dư; lấy đạo mà lo việc nhà thì đức sẽ lớn ra; lấu đạo mà lo việc nước thì đức sẽ thịnh, lấy đạo mà lo việc thiên hạ thì đức sẽ phổ cập. Lấy thân mình mà xét thân người, nhà mình xét nhà người, làng mình xét làng khác, nước mình xét nước khác, thiên hạ ngày này xét thiên hạ thời xưa và thời sau. Làm sao ta biết được thiên hạ thế này hay thế khác? Là do lẽ đó.
55. Người nào có đức dày thì như con đỏ. Độc trùng không chích, mãnh thú không vồ, ắc điểu không quắp. Xương yếu gân mềm mà tay nắm rất chặt, chưa biét giao hợp mà con cu dựng đứng, như vậy là tinh khi sung túc. Suốt ngày gào hét mà giọng không khàn, như vậy là khí cực hòa. Biết “hòa” gọi là bất biến (thường), biết bất biến gọi là “sáng”. Túng dục tham sinh thì gọi là họa. Để cho lòng (dục) sai khiến cái “khí” thì gọi là cường. Vật nào cường tráng thì sẽ già, như vậy không hợp đạo, không hợp đạo thì sớm chết.
56. Người biết (đạo) thì không nói (về đạo), người nói là người không biết. Ngăn hết các lồi, đóng hết các cửa, không để lộ sự tinh nhuệ ra, gỡ những rối loạn, che bớt ánh sáng, hòa đồng với trần tục, như vậy gọi là “huyền đồng” (hòa đồng với vạn vật một cách hoàn toàn). (Đạt tới cảnh giới đó thì) không ai thân, cũng không ai sơ với mình được (vì mình đã ngăn hết các lối, đóng hết các cửa, bỏ dục vọng, giữ lòng hư tĩnh); không ai làm cho mình được lợi hay bị hại (vì mình đã khong để lộ sự tinh nhuệ, đã gỡ những rối loạn, giữ sự giảm phác); không ai làm cho mình cao quí hay đê tiện được (vì mình đã che bớt ánh sáng, hòa đồng với trần tục). Vì vậy mà tôn quí nhất trong thiên hạ.
57. Dùng chánh đạo mà trị nước, dùng thuật kì mà tác chiến, (nhưng cả hai cách đểu không thích hợp), chỉ vô sự mới được thiên hạ. Do đâu mà ta biết được vậy? Do lẽ này: Thiên hạ càng có nhiều lệnh cấm thì nước càng nghèo (vì làm thì sợ mắc tội này tội khác); triều đình càng nhiều “lợi khí” (tức quyền mưu? Chap. 36) thì quốc gia càng hỗn loạn; người trên càng nhiều kĩ xảo thì việc bậy càng sinh ra nhiều; pháp lệnh càng nghiêm khắc thì đạo tặc càng nổi. Cho nên thánh nhân bảo: ta không làm gì (vô vi) mà dân tự cải hóa, ta không ưu thanh tĩnh mà dân tự nhiên thuần chính, ta không ban giáo lệnh mà dân tự phú túc, ta vô dục mà dân tự hóa ra chất phác.
58. Chính mệnh mập mờ (khoan hồng) thì dân thuần hậu; chính lệnh rõ ràng (hình pháp nghiêm minh quá) thì dân kiêu bạc. Họa là chỗ dựa của phúc, phúc là chỗ nấp của họa, ai biết được cứu cánh ra sao? Họa phúc không có gì nhất định. Chính có thể biến thành tà, thiện có thể trở thành ác. Loài người mê hoặc (không hiểu được lẽ đó) đã từ lâu rồi. Chỉ có bậc thánh nhân biết (được lẽ họa phúc vô định đó), nên tuy chính trực mà không làm thương tổn người, tuy có cạnh có góc mà không làm hại người, tuy cương trực mà không phóng túng, xúc phạm người, tuy sáng rỡ mà không chói lòa.
59. Trị dân và tu thân thì không gì bằng tiết kiệm (tinh thần, trí óc); có tiết kiệm thì mới sớm biết phục tòng đạo; sớm phục tòng đạo thì tích được nhiều đức; tích được nhiều phúc đức thì không gì không khắc phục được; không gì không khắc phục thì năng lực của mình không biết tới đâu là cùng; năng lực không biết tới đâu là cùng thì trị được nước; nắm được cái gốc (mẹ) của đạo trị nước, thì có thể tồn tại được lâu dài. Như vậy là rễ sâu, gốc vững, (nắm vững) cái đạo trường tồn.
60. Trị nước lớn cũng như nấu nướng cá nhỏ (nấu cá nhỏ mà lật lên lật xuống, động tới nó nhiều quá, nó sẽ nát); trị nước mà chính lệnh phiền hà, pháp lệnh thay đổi nhiều quá, can thiệp vào việc dân nhiều quá, dân sẽ trá ngụy, chống đối. Dùng đạo mà trị thiên hạ thì quỉ không linh; chẳng những quỉ không linh mà thần cũng không làm hại được người; chẳng những thần không làm hại người mà thánh nhân cũng không làm hại người. Hai bên (một bên là quỉ, thần, thánh nhân, một bên là người) không làm hại nhau, cho nên đức qui cả về dân (dân yên ổn làm ăn mà gắng sức sửa đức).
61. Nước lớn nên ở chỗ thấp, chỗ qui tụ của thiên hạ, nên như giống cái trong thiên hạ. Giống cái nhờ tĩnh mà thắng giống đực (ham động), lấy tĩnh làm chỗ thấp. Cho nên nước lớn mà khiêm hạ với nước nhỏ thì được nước nhỏ xưng thần; nước nhỏ mà khiêm hạ đối với nước lớn thì được nước lớn che chở. Như vậy là một bên khiêm hạ để được (nước nhỏ xưng thần), một bên khiêm hạ mà được (nước lớn che chở). Nước lớn chẳng qua chỉ muốn gồm nuôi nước nhỏ, nước nhỏ chẳng qua chỉ muốn thờ nước lớn. Khiêm hạ thì cả hai đều được như ý muốn; nhưng nước lớn phải khiêm hạ mới được.
62. Đạo là chỗ ẩn náu của vạn vật (vì đạo dung nạp vạn vật), là vật quí của người tốt, chỗ nhờ cậy của người không tốt. Lời nói hay có thể làm cho mình được tôn trọng, hành vi đẹp có thể làm cho mình hóa cao thượng. Nhưng còn người không tốt (mà biết nhờ cậy đạo) thì sao lại bỏ? Cho nên lập ngôi thiên tử, đặt ngôi làm công, dù (trong buổi lễ) hai tay bưng ngọc bích lớn đi trước xe bốn ngựa, cũng không bằng quì dâng đạo đó lên.
63. (Thánh nhân) trị (thiên hạ) theo chính sách vô vi, thi hành theo nguyên tắc vô sự, giữ thái độ điềm đạm. Xem cái nhỏ như cái lớn, cái ít như nhiều, lấy đức báo oán. Giải quyết việc khó từ khi còn dễ, thực hành việc lớn từ khi còn nhỏ (vì) việc khó trong thiên hạ khởi từ chỗ dễ, việc lớn trong thiên hạ khởi từ lúc còn nhỏ. Do đó thánh nhân trước sau không làm việc gì lớn mà thực hiện được việc lớn. Người nào hứa một cách dễ dàng quá thì ít tin được, cho nên việc gì cũng dễ làm sẽ gặp nhiều cái khó. Cho nên thánh nhân coi việc gì cũng khó mà rốt cuộc không gặp gì khó.
64. Cái gì an định thì dễ nắm, điểm chưa hiện thì dễ tính, giòn thì dễ vỡ, nhỏ thì dễ phân tán. Ngăn ngừa sự tình từ khi chưa manh nha, trị loạn từ khi chưa thành hình. Cây lớn một ôm, khởi sinh từ cái mầm nhỏ; đài cao chín tầng khởi đầu từ một sọt đất, đi xa ngàn dặm bắt đầu từ một bước chân. Dụng tâm làm thì thất bại, cố chấp ý riêng thì hỏng việc. Vì vậy thánh nhân không làm nên không bại, không chấp trước nên không hỏng việc. Người ta làm việc, thường gần tới lúc thành công lại thất bại, vì không cẩn thận như lúc đầu. Dè sau như trước thì không hỏng việc cho nên thánh nhân chỉ muốn một điều là vô dục (không muốn gì cả), không quí bảo vật, chỉ muốn học cho được vô tri vô thức để giúp mọi người lầm lạc trở về với đạo, giúp vạn vật phát triển theo tự nhiên, mà không dám làm (tức can thiệp vào).
65. Thời xưa, người khéo dùng đạo trị nước thì không làm cho dân khôn lanh cơ xảo, mà làm cho dân đôn hậu chất phác. Dân sở dĩ khó trị là vì nhiều trí mưu. Cho nên dùng trí mưu trị nước là cái phúc cho nước. Biết hai điều đó là biết được phép tắc trị dân. Biết phép tắc thì gọi là có “đức huyền diệu” (huyền đức). Đức huyền diệu sâu thẳm, cùng với vạn vật trở về gốc (về đạo chất phác tức qui căn) rồi sau mới đạt được sự thuận tự nhiên (cùng với đạo là một).
66. Sông biển sở dĩ làm vua trăm khe lạch (là nơi qui tụ của mọi khe lạch) vì khéo ở dưới thấp nên làm vua trăm khe lạch. Vì vậy thánh nhân muốn ở trên dân thì lời nói phải khiêm hạ, muốn ở trước dân thì phải lùi lại sau. Vì vậy thánh nhân ở trên mà dân không thấy nặng cho mình (không có cảm giác phải gánh vác trên vai), ở trước thiên hạ mà dân không thấy hại cho mình; vì vậy thiên hạ vui vẻ đẩy thánh nhân tới trước mà không chán. Không tranh với ai cho nên không ai tranh giành với mình được.
67. Thiên hạ bảo đạo của ta lớn, cơ hồ không có gì giống nó cả. Vì nó lớn quá (mà lại không có hình tượng) nên không có gì giống nó cả. Nếu có thì nó đã là nhỏ từ lâu rồi. Ta có ba vật báu mà ta ôm giữ cẩn thận: một là lòng từ ái, hai là tính kiệm ước, ba là không dám đứng trước thiên hạ. Vì từ ái nên (tận lực che chở dân) sinh ra dũng cảm; vì kiệm ước nên hóa ra sung túc, rộng rãi; vì không dám đứng trước thiên hạ nên mới được làm chủ thiên hạ. Nếu không từ ái mà mong được dũng cảm; không kiệm ước mà mong được sung tục, rộng rãi; không chịu đứng sau người mà tranh đứng trước người, thì tất phải chết! Vì từ ái nên hễ chiến đấu thì thắng, cố thủ thì vững. Trời muốn cứu ai thì cho người đó lòng từ ái để bảo vệ (hoặc: lấy lòng từ ái mà giúp cho người đó).
68. Thuật dùng binh có câu: “Ta không dám làm chủ (tức khiêu chiến) mà chỉ muốn làm khách (tức ứng chiến), không dám tiến một tấc, thà chịu lùi một thước (không muốn hung hăng mà chịu nhường địch). Như vậy dàn trận mà như không thành hàng, xua đuổi mà không đưa cánh tay ra. Tuy có binh khí mà như không dùng binh khí, tuy có địch mà như không chạm trán với địch.
70. Lời (dạy) của ta rất dễ hiểu, rất dễ làm, mà thiên hạ không ai hiểu được, làm được. Lời của ta có tôn chỉ, việc của ta có cưan bản (tôn chỉ, căn bản đó tức đạo: thuận tự nhiên, vô vi). Vì thiên hạ không hiểu ngôn luận của ta nên không biết ta. Người hiểu ta rất ít, người theo ta cũng hiếm (nguyên văn là quí, mà hiếm tức là quí). Cho nên thánh nhân bận áo vải thô mà ôm ngọc quí trong lòng.
71. Biết mà làm ra vẻ ngu tối là cao minh; không biết mà làm ra vẽ biết rõ, sáng suốt là sai lầm. Thánh nhân sỡ dĩ không có tật sai lầm đó là vì nhận cái tật đó là tật. Cho cái tật sai lầm đó là tật cho nên mới không sai lầm.
…….
Bản dịch của Nguyễn Hiến Lê
Tập 8: Phiêu Tuyết